مقایسه ی غزل سرایی عطّار و حافظ

مطالعه ی غزل و غزل سرایی شاعران ایران زمین همواره از نیازهای مهم ادب پژوهی بوده است، تا از این راه شعر و اندیشه ی شاعران هرچه بیشتر شناخته شود. دلیل نگارنده در گزینش این دو شاعر و پژوهش در غزل ایشان مکتب عرفانی همسان(عرفان عاشقانه)، سبک غزل سرایی همانند(سبک عراقی) و نیز برخی دیدگاه های مشابه آنان درباب تصوّف و اصول آن بوده است. نگارنده در پژوهش حاضر به دنبال مقایسه ی تازه و جدیدی از غزل سرایی عطّار نیشابوری و حافظ شیرازی است. بدین منظور، وی با نگاهی دقیق و موشکافانه غزلیّات این دو شاعر بزرگ را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و سرانجام حاصل یافته های خود را در هشت فصل بیان کرده است. دو فصل نخستین این پژوهش به بیان زندگی نامه و اوضاع سیاسی ـ اجتماعی روزگار حیات دو شاعر اختصاص دارد. در فصل سوم سیر تحوّل غزل فارسی تا قرن هشتم مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه ارزشمند دو شاعر در این تحوّل تبیین شده است. در چهارمین فصل، وجوه شباهت و تفاوت اندیشه و جهان بینی عطّار و حافظ در غزلیّاتشان مورد کنکاش و دقّت نظر بوده و بدین ترتیب، نزدیکی افق اندیشه های آنان به روشنی بیان شده است. در فصل پنجم به بازتاب اندیشه ها و تفکّرات صوفیانه و قلندرانه در غزل ایشان پرداخته و شباهت ها و تفاوت های مضامین قلندرانه ی غزل عطّار و حافظ نموده شده است. نگارنده ششمین فصل این پژوهش را با نگاهی گذرا به برخی مفاهیم و اصطلاحات کلیدی تصوّف در غزل دو شاعر به پایان رسانده و در این فصل به همسانی و گاه تفاوت نگرش آن دو به واژگانی چون پیر، قلندر، رند، زاهد، صوفی و ... دست یافته است. در فصل هفتم به بیان برخی تأثیرپذیری های لفظی و مفهومی حافظ از غزلیّات عطّار پرداخته و در آن به نزدیکی ذهن و زبان عطّار غزل سرا و حافظ اشاره کرده است. هشتمین و واپسین فصل این پژوهش نیز دربردارنده ی مباحثی درباب زیبایی شناسی، بررسی ساختار و برخی ویژگی های زبانی و بیانی غزل آنان است.